Trong vụ án Hồ Duy Hải, phán quyết của Hội đồng thẩm
phán TAND tối cao chỉ rõ những sai sót chuyên môn của cơ quan tiến hành tố tụng
địa phương, nhưng sai sót đó không làm thay đổi bản chất vụ án. Do đó, không thể
suy diễn, thổi phồng vụ án rồi đưa ra yêu cầu “tam quyền phân lập” để chống
oan, sai…
 |
| Hội đồng giám đốc thẩm trong vụ của Hồ Duy Hải |
Vụ án Hồ Duy Hải diễn ra cách đây 12 năm và kéo dài đến
nay, thu hút sự quan tâm đặc biệt của công luận trong và ngoài nước. Để xem xét
toàn diện bản chất vụ án và quá trình tố tụng, từ ngày 6-8/5/2020, Hội đồng Thẩm
phán TAND Tối cao mở phiên giám đốc thẩm. Tuy nhiên, nhiều đối tượng lợi dụng sự
kiện này để xuyên tạc vụ án, bản chất của nền tư pháp XHCN, diễn biến tình hình
theo chiều hướng “chính trị hóa” vụ án này.
Tung hỏa mù, suy diễn một chiều
Cụ thể, ngày 8/5/2020, Đài BBC đưa bài viết của đối tượng
Nguyễn Văn Đài (đối tượng cầm đầu của tổ chức “Hội anh em dân chủ” vốn đã 2 lần
bị kết án tù về tội “Tuyên truyền chống nhà nước” và bị trục xuất sang Đức). Nội
dung phát biểu xuyên tạc về vụ án Hồ Duy Hải và cho rằng “Tòa Việt Nam chỉ có
tam quyền phân lập mới hết được án oan sai. Với chế độ Cộng sản, họ chỉ coi luật
sư là vật trang trí cho đủ phiên tòa, để họ tránh sự chỉ trích từ quốc tế, cũng
như từ người dân, vai trò của luật sư ít quan trọng… Sau khi xem hồ sơ, cùng với
tất cả chứng cứ mà các luật sư của Hồ Duy Hải đã biện luận trước tòa trước đây,
tôi cho rằng đây là một vụ án oan sai”.
Trước đó, ngày 8/5/2020, cũng trên BBC đưa bài phân tích
với tiêu đề “không loại trừ cạnh tranh chính trị trong vụ án Hồ Duy Hải”,đồng
thời suy diễn cho rằng “ngành tư pháp Việt Nam không vận hành và thực hiện theo
đúng quy định của pháp luật. Từ đó dẫn đến sự mất niềm tin của người dân vào sự
công minh và khách quan của Tòa án, Viện kiểm sát, Công an. Thật nguy hiểm khi
sự vi phạm pháp luật của không ít cán bộ công chức tư pháp lại nhân danh pháp
luật, dẫn đến những hậu quả, oan sai và ảnh hưởng đến uy tín của ngành tư
pháp”.
Ngay sau khi Hội đồng thẩm phán TAND tối cao bác kháng
nghị của VKSND tối cao, trên báo Tiếng Dân đã đăng tải nhiều bài phân tích theo
chiều hướng tiêu cực một cách có chủ đích, suy diễn vô căn cứ kết quả phiên
tòa. Họ luận điệu rằng: Công lý và số phận của Hồ Duy Hải có phải là đã ưu tiên
quan trọng nhất? “Y án” không đơn giản chỉ để cứu uy tín chính trị của Chánh án
Nguyễn Hòa Bình. Bằng phán quyết này, thành tích “phá án” của cơ quan điều tra
12 năm trước được bảo vệ; nền tư pháp không phải ghi thêm một án oan. Rồi
“trong lịch sử tố tụng của Việt Nam, hung thủ các vụ án mạng nghiêm trọng gần
như đều nhanh chóng bị bắt. Tiền thưởng, huân chương, sao gạch nhanh chóng được
ban phát…”.
Không thể phủ nhận tính chất đặc biệt nghiêm trọng và
mức độ phức tạp của vụ án, trong đó có sai sót của cơ quan tố tụng địa phương
đã được chỉ ra trong kháng nghị và tại phiên tòa. Tuy nhiên, lợi dụng vào diễn
biến xét xử giám đốc thẩm vụ án, nhiều cơ quan truyền thông quốc tế, mạng
Internet, các trang phản động hải ngoại và mạng xã hội lợi dụng để tung các bài
viết, phân tích theo hướng suy diễn, xuyên tạc. Từ đó miệt thị chế độ, nền tư
pháp, cơ quan tố tụng; khoét sâu nỗi đau gia đình bị can, quy kết, suy diễn,
chính trị hóa vụ án; kích động, gây tâm lý hoang mang, mất niềm tin của nhân
dân.
Và luận điệu đòi “tam quyền phân lập”
“Tam quyền phân lập” từ lý thuyết đến thực tiễn mô
hình, thể chế nhà nước được hình thành, phát triển trong cuộc đấu tranh của giai
cấp tư sản chống chế độ phong kiến quân chủ chuyên chế. Lý thuyết này được các
nhà tư tưởng, chính trị, triết học như John Locke (1632-1704) người Anh,
Montesquieu (1689-1755) và Jean-Jacques Rouseau (1712-1778) người Pháp sáng lập
và phát triển. Theo đó, “tam quyền phân lập” là quyền lực nhà nước cần được
chia thành 3 quyền: lập pháp, hành pháp và tư pháp.
Các quyền này có tính độc lập, song có mối quan hệ kiềm
chế, đối trọng, kiểm soát lẫn nhau. Sự phân quyền này theo cả chiều dọc và chiều
ngang trong hệ thống quyền lực nhà nước tư bản. Không thể phủ nhận, so với thời
bấy giờ và xã hội phong kiến, mô hình nhà nước quân chủ chuyên chế phong kiến
thì “tam quyền phân lập” là một bước tiến của lịch sử tư tưởng nhân loại về mô
hình nhà nước, kiến trúc thượng tầng.
Và thực tế, trên thế giới hiện nay, hầu hết các nước
tư bản đều vận dụng thuyết “tam quyền phân lập” trong xây dựng, tổ chức bộ máy
quyền lực nhà nước với các thể chế khác nhau, như cộng hòa tổng thống, cộng hòa
nghị viện, quân chủ lập hiến…
Mô hình tổ chức nhà nước của Mỹ là một điển hình của
thể chế “tam quyền phân lập”, được coi là văn minh, dân chủ tư sản. Tuy nhiên,
liệu “tam quyền phân lập” có hết được án oan sai không? Câu trả lời không. Hãng
thông tấn Reuters dẫn công bố báo cáo của Tổ chức theo dõi có tên National
Registry of Exonerations cho biết, kỷ lục năm 2015 ở Mỹ có 149 trường hợp được
công bố giải oan, với những người được hủy án đã ở tù trung bình khoảng 14 năm.
Cũng trên Reuters, Giáo sư Samuel Gross tại Đại học
University of Michigan, người đứng đầu tổ chức trên cho hay: “Hiện đang có sự
công nhận rằng đây là vấn đề xảy ra thường xuyên, chứ không phải lâu lâu một lần
và không tiên đoán được, những trường hợp được giải oan chỉ như giọt nước trong
chiếc xô đầy”.
Trong số những người được giải oan có 58 người bị kết
tội sát nhân, kể cả 5 người bị án tử hình. Có chừng 3/4 những trường hợp hủy án
sát nhân do gồm cả việc giới hữu trách có hành vi sai trái. Một số đông khác những
người bị án oan liên quan đến vấn đề ma túy. Có nhiều trường hợp những người bị
giam giữ chờ xét xử đã nhận bừa để khỏi phải ra tòa, nơi họ có thể gặp các bản
án nặng nề hơn. Trong năm 2015, Texas có 54 trường hợp được biết là hủy án; New
York có 17 và Illinois có 13 vụ…
Như vậy, án oan sai là vấn đề không chỉ của nền tư
pháp bất kỳ nước nào, không phân biệt chế độ chính trị xã hội, thể chế quyền lực
nhà nước, trình độ phát triển kinh tế, xã hội. Nó phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố,
trong đó có năng lực, ý thức, trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong quá trình
hoạt động tố tụng của mỗi vụ án cụ thể. Thể chế “tam quyền phân lập” không thể
là phương thức và giải pháp duy nhất, phù hợp để giải quyết vấn đề án oan sai
hiệu quả.
Sự phân quyền lực theo chiều ngang (lập pháp, hành
pháp, tư pháp) và theo chiều dọc (giữa trung ương và địa phương) có giá trị và
tính tích cực nhất định, nó tạo ra cơ chế kiềm chế, giám sát, đối trọng giữa
các nhánh quyền lực, hạn chế sự lấn quyền, lạm quyền, tập trung quyền lực vào một
cá nhân, tổ chức. Tuy nhiên, “tam quyền phân lập” bản thân nó không xóa bỏ được
cơ cấu quyền lực, chức vị của tổ chức, cá nhân trong cơ cấu quyền lực nói chung
và mỗi nhánh quyền lực nói riêng.
Điều này dẫn đến tác động tiêu cực như: trì hoãn, né
trách, phủ quyết các hoạt động, quyết định do lợi ích nhóm, cá nhân; nó không
phát huy sức mạnh, nguyên tắc tập trung dân chủ, ý chí, trí tuệ tập thể. Đối với
Việt Nam, Cương lĩnh của Đảng xác định: Tất cả quyền lực Nhà nước thuộc về nhân
dân, vì nhân dân. Tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân, mà nền tảng là
liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức, có sự
phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan trong việc thực hiện quyền lập
pháp, hành pháp và tư pháp”.
Quan điểm này phản ánh đúng hiện thực khách quan, đúng
bản chất quyền lực của nhà nước xã hội chủ nghĩa, kế thừa những giá trị tinh
hoa của nhân loại, trong đó có giá trị tích cực của “tam quyền phân lập”.
Một ví dụ cụ thể như thế để thấy, những suy diễn vô
căn cứ, luận điệu trên chỉ là chiêu trò lợi dụng vụ án nhằm thực hiện âm mưu chính
trị mà họ đã và đang theo đuổi. Thủ đoạn này cần được nhận diện, mạnh mẽ lên án
và đấu tranh.
Đối với hoạt động điều tra, truy tố, xét xử ở nước ta,
việc để xảy ra một số vụ án oan, sai đã được cơ quan tiến hành tố tụng chỉ ra
và các trường hợp đó được đền bù oan, sai theo Nghị quyết 388/2003 của Ủy ban
Thường vụ Quốc hội. Còn trong vụ án Hồ Duy Hải, phán quyết của Hội đồng thẩm
phán TAND tối cao chỉ rõ những sai sót chuyên môn của cơ quan tiến hành tố tụng
địa phương, nhưng sai sót đó không làm thay đổi bản chất vụ án. Do đó, không thể
suy diễn, thổi phồng vụ án rồi đưa ra yêu cầu “tam quyền phân lập” để chống
oan, sai.
0 nhận xét: