Thời gian qua,
cùng với diễn biến phức tạp của dịch Covid-19 thì diễn biến vi rút tin giả cũng
nguy hiểm không kém không chỉ ở Việt Nam mà còn ở nhiều nước trên thế giới đều
phải đối mặt với tin giả. Trong tiếng Anh, “fake news” thường được dùng để chỉ
những thông tin bịa đặt, sai lệch, xuyên tạc sự thật. Trên thực tế, để xác định
một tin tức là tin giả dựa trên những đặc điểm nhất định như nguồn tin, người tạo
ra thông tin, nội dung tin tức, cách mà công chúng tiếp nhận tin tức và điều gì
là động lực thúc đẩy công chúng chia sẻ những tin tức đó.
1. Đặc
điểm nhận dạng tin giả, thông tin xuyên tạc sự thật.
Có thể nhận thấy
có 3 nhân tố cơ bản trong việc hình thành và lan truyền tin giả, tin sai lệch,
xuyên tạc sự thật.
Thứ nhất, thông
qua thông điệp truyền đi. Tin giả thường được xây dựng dựa trên sự kiện
nóng, là vấn đề quan tâm của toàn xã hội. Nhờ vậy, tin tức giả được lồng ghép
những yếu tố hư hư thực thực, so sánh khiên cưỡng áp đặt khiến công chúng khó
có thể phát hiện được thật giả, thậm chí càng đễ dàng chiếm được niềm tin đối với
công chúng. Những thông điệp được truyền đi trong những tin tức giả luôn sử dụng
những ngôn từ và nội dung gây sốc, gây hoang mang cho dư luận xã hội và lợi dụng
phản ứng rất mạnh mẽ của công chúng về các vấn đề liên quan trực tiếp đến an
sinh xã hội, đến sức khoẻ, tính mạng và quyền lợi của người dân. Ví dụ như tin
giả thêu dệt nguyên nhân cái chết của quân nhân Trần Đức Đô là do “bị đánh”,
tin giả “bác sĩ Khoa rút ống thở của mẹ để cứu mẹ con sản phụ” đều có những yếu
tố “hư cấu”, “giật gân”. Gần đây, một số trang chống phá Việt Nam thêu dệt nên
câu chuyện so sánh tình hình khủng hoảng chính trị ở Afganixtan với “Sài Gòn
1975”. Đây là sự so sánh áp đặt thô thiển với ý đồ nham hiểm giữa 2 sự kiện khác
nhau hoàn toàn về bản chất hòng lan truyền nhận thức sai lệch về lịch sử kháng
chiến cứu nước của Việt Nam và sự kiện lịch sử hào hùng 30/4 – dấu mốc giải
phóng hoàn toàn miền nam, thống nhất hoàn toàn đất nước của Đảng và Nhân dân Việt
Nam.
Thứ hai, động
cơ của các đối tượng sản xuất loại tin tức giả này có thể vì mục đích tài
chính, chính trị hay hạ uy tín của cá nhân, tổ chức một cách có chủ đích. Thậm
chí, có những trường hợp, các đối tượng tạo ra tin tức giả chỉ đơn giản để được
nổi bật, thu hút sự chú ý, tăng tương tác trở thành một “hot Facebooker” hoặc một
“hot Youtuber”… Dù với mục đích gì thì những hệ quả mà tin tức giả gây ra lại ảnh
hưởng đến nhiều nhóm đối tượng khác nhau trong xã hội. Trong đó có những hệ quả
nghiêm trọng, thậm chí gây nguy hiểm đến tính mạng con người.
Thứ ba, việc phát tán tin giả có chủ đích phá hoại công cuộc phòng, chống Covid-19 chủ yếu vào việc kích động vùng miền, chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc; tung tin sai sự thật về hiệu quả của các loại vaccine COVID-19, xuyên tạc chính sách phân bổ, cung cấp vắc xin của Chính phủ, việc sử dụng Quỹ Vaccine phòng, chống COVID-19; diễn biến dịch bệnh tại điểm nóng như thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh miền Nam; xuyên tạc về các biện pháp phòng, chống dịch bệnh của Chính phủ và các địa phương; bôi nhọ cấp ủy, chính quyền các cấp; kêu gọi tích tích trữ lương thực, thực phẩm, vật tư y tế, gây hoang mang trong các cộng đồng dân cư… Nhất là việc xuất hiện nhiều thông tin xấu độc cùng số lượng lớn các video clip “tự phát” được phát tán tràn lan đã gây hoang mang, tác động tiêu cực đến tâm trạng xã hội…
2. Sự
lan truyền tác hại của tin giả, thông tin xuyên tạc sự thật
Những đặc điểm
và tính năng của truyền thông xã hội và mạng xã hội đã giúp cho các tổ chức,
người sử dụng mạng xã hội (Facebook, Twitter, Youtube…) có thể tiếp cận thông
tin một cách dễ dàng hơn.
Nhưng cũng
chính những đặc điểm đó lại khiến tin tức giả ngày càng được phát tán một cách
rộng rãi hơn. Chỉ cần một người dùng đăng tải một thông tin giả, ngay lập tức
hàng trăm bạn bè có thể tương tác với thông tin đó bằng việc thích (like), chia
sẻ (share), bình luận (comment), đánh dấu thẻ (tag) bất kỳ ai vào chủ đề đó và
nâng lượng tiếp cận thông tin đó lên cấp số cộng, số nhân.
Chưa kể, nếu
người dùng đó là một người nổi tiếng hay có sức ảnh hưởng nhất định tới công
chúng thì sự phát tán ngày càng mạnh mẽ. Đây chính là khả năng lan toả thông
tin nhanh chóng của truyền thông xã hội.
Có rất nhiều
người sử dụng mạng xã hội để phát tán thông tin dưới dạng tin nhắn, hoặc đăng
trong các hội/nhóm (kín, bí mật). Chính vì tính năng này mà một thông tin sai sự
thật khi được đăng tải trên các hội nhóm sẽ có thể tiếp cận được số lượng người
khổng lồ trong một vài phút khiến những thông tin giả được phát tán một cách
nhanh chóng hơn.
Vì sự nguy hiểm
của tin giả, thông tin sai sự thật và tác hại khôn lường của nó có thể khiến một
người bị “làm nhục”, mất hình ảnh, danh tiếng, một doanh nghiệp lao đao đối mặt
với phá sản, nó có thể gây tâm lý hoang mang ảnh hướng cản trở phòng, chống dịch
bệnh Covid-19…
Thiết nghĩ, các
cơ quan chức năng cần xử lý nghiêm hơn, mạnh tay hơn đối với các đối tượng đăng
tin giả, thông tin sai lệch, xuyên tạc sự thật để răn đe, ngăn ngừa nạn tin giả
và tác hại xã hội của nó.
Nhưng trước khi
cơ quan chức năng can thiệp thì “mình cứu mình trước”. Vì chính lợi ích của bản
thân mình và tránh gây thêm tác hại xã hội, người dùng khi tiếp nhận thông tin
trên Internet, mạng xã hội cần nâng cao ý thức cảnh giác, kiểm chứng nguồn tin,
nhất là khi đó là tin “nóng”, gây “sốc”, khi nó có nguy cơ gây hại tới uy tín,
danh dự, lợi ích của một cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp thì việc cần thiết phải
đặt câu hỏi thông tin đó từ đâu, do cơ quan nào hay cá nhân nào phát đi, do ai
truyền đi, có đủ tin cậy không, có gì vô lý không, động cơ đưa tin đó là gì?…
Tuyệt đối cẩn
trọng không like, share hay bất kỳ hình thức nào tiếp tay nối giáo cho fake
news. Vì một môi trường mạng lành mạnh, chúng ta nói không với fake news !
0 nhận xét: