Thời gian gần
đây, dư luận truyền thông lại rộ lên chuyện một số tác phẩm văn học nghệ thuật
(VHNT) sau khi được hội đồng chuyên môn xét, đề nghị trao giải thưởng thì tác
giả bị tố là “đạo văn”.
Sự việc này
khiến truyền thông dậy sóng, môi trường sáng tạo VHNT bị ảnh hưởng xấu. Giới
chuyên môn và các cơ quan liên quan phải tốn nhiều thời gian, công sức để điều
tra, kết luận nhằm xử lý…
Một vấn đề được
dư luận đặt ra là, liệu vấn nạn “đạo
văn” chỉ xảy ra ở một số tác phẩm được xét trao giải hay đây chỉ là phần nổi
của tảng băng chìm? Còn bao nhiêu tác phẩm, công trình nghiên cứu, luận văn, luận
án… có hành vi tương tự chưa bị phát hiện? Và trên thực tế, có bao nhiêu danh
xưng, danh hiệu cao quý dành cho nhà văn, nghệ sĩ, trí thức… đã được trao tặng
những người không thực sự xứng đáng? Khi những đối tượng này được phong học
hàm, học vị, danh hiệu, giải thưởng… nhờ vào các hành vi không trong sáng, hậu
quả đối với xã hội sẽ thế nào?… Ai cũng hiểu, tác động của nó đối với đời sống
xã hội, tương lai đất nước là vô cùng nguy hại.
Bàn đến vấn đề
này, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam cho rằng, vi phạm
bản quyền là hành vi ăn cắp tri thức. Nó thực rất tồi tệ trong đời sống VHNT và
giới trí thức.
Chuyện đánh cắp
tri thức không phải đến bây giờ mới diễn ra, mà nó đã tồn tại âm ỉ lâu nay. Bởi
đây là môi trường của nguồn lực tinh hoa, mang tính lao động đặc thù, nhạy cảm,
nên khi vụ việc nào đó được phát hiện, dư luận luôn dành sự quan tâm đặc biệt.
Tham nhũng về vật chất gây hậu quả trực tiếp về kinh tế, nhưng đánh cắp tri thức
là một kiểu tham nhũng gây hậu quả lâu dài, nặng nề về văn hóa, phát triển. Tuy
nhiên, chế tài xử lý những hành vi này cho đến nay vẫn chưa thực sự đủ sức răn
đe. Những đối tượng vi phạm, khi có đủ căn cứ xử lý theo kết luận của cơ quan
chức năng, mới chỉ dừng lại ở việc thu hồi danh hiệu, giải thưởng, bằng cấp…
Hành trình
nghiên cứu, sáng tạo cho phép các chủ thể tận dụng những tác phẩm, công trình
đã được công bố để kế thừa, phát triển, vươn tới những đỉnh cao phía trước.
Trên thực tế, biên độ giữa kế thừa, vận dụng, tiếp biến, phát triển… và việc lấy
cái của người khác làm cái của mình nhiều khi rất khó phân định rạch ròi, nhất
là trong sáng tạo VHNT. Thế nên tình trạng “chôm” ý tưởng, sửa đổi câu từ,
“thêm mắm thêm muối” vào tác phẩm của người khác để “xào nấu”, “chế biến” thành
tác phẩm của mình vẫn diễn ra không ít. Đó là kiểu đánh cắp tri thức một cách
tinh vi, rất nguy hại.
Lao động
nghiên cứu, sáng tạo, trước hết đó là công cụ và sản phẩm của một môi trường
văn hóa thuộc thượng tầng kiến trúc, có tính phổ quát rất cao. Dù chế tài pháp
luật khó có thể can thiệp đến mọi ngóc ngách của đời sống văn hóa trí thức,
song nó lại được điều chỉnh bởi đạo đức nghề nghiệp, đạo đức xã hội và chịu can
thiệp sâu sắc bằng chính sự tác động của môi trường đặc thù, đặc biệt ấy. Bất cứ
hành vi phản văn hóa nào xảy ra trong môi trường văn hóa ấy đều phải trả giá rất
đắt. Khi sự việc bị đưa ra ánh sáng, sự mất mát về uy tín, danh dự, phẩm giá…
nhiều khi còn đáng sợ hơn cả một bản án của tòa án.
Cánh cửa của
tri thức, danh tiếng không đóng với bất kỳ ai, nhưng nó chỉ thực sự mở rộng khi
bạn là một người có văn hóa và mở nó bằng một hành vi văn hóa.
Muốn người ta
không chê cười thì đừng làm điều xấu!
Những cái gì
không phải của mình thì đừng lấy!
0 nhận xét: