“Có người đàn ông đi làm thuê, bốc vác, ông có mang theo mấy củ khoai cùng với
nắm cơm. Gọi là cơm nhưng thực ra là cám trộn với một ít gạo, một ít rau, trấu…
làm lương thực ăn dọc đường. Lúc về qua địa phận đó, xung quanh là những con
người nằm im bất động, sống hay chết cũng không biết. Mệt quá nên ông đành ngồi
lại nghỉ ngơi, vừa mới móc tý lương thực ít ỏi ra thì bất thần những thây ma
ngóc đầu dậy, rồi xúm vào vồ lấy nắm cơm.
Có một người giật được, cho ngay vào mồm, nhưng chưa kịp nuốt thì đã bị những kẻ
khác dùng tay bóp nghẹt cổ họng, thè cả lưỡi và rơi miếng cơm ra. Cả nhóm lại
nhảy vào xâu xé cái miếng cơm ít ỏi đó...”.
Theo thống kê của Viện Sử học, số người chết trong nạn đói Ất Dậu lên tới 2 triệu
người. Nạn đói xảy ra trên diện rộng, từ Quảng Trị trở ra Bắc Kỳ. Mở lại những
trang hồ sơ về sự kiện bi thảm ấy, cũng không còn nhiều câu chuyện cụ thể được
ghi chép lại.
Hàng ngày, từng đoàn người đói rét dắt díu nhau đi lang thang ăn xin rồi ch.ết ở
đầu đường xó chợ. Nhiều gia đình chết không còn một ai. Nhiều làng chết đói từ
50 đến 80% dân số. Chỉ trong vòng 5 tháng, số người c.hết đói trong toàn tỉnh
lên đến 28 vạn người, chiếm khoảng 1/4 dân số toàn tỉnh.
Khi vụ mùa gần như mất trắng, cộng thêm thiên tai, vỡ đê, dân Thái Bình rơi vào
nạn đói kéo dài từ tháng 8 năm Giáp Thân (1944) sang đến những tháng đầu năm Ất
Dậu (1945).
Trong khi đáng lẽ phải cứu đói khẩn cấp thì chính quyền phát xít Nhật lại thực
hiện chính sách thu mua thóc tạ thời chiến. Họ tỏa về các làng xã thu vét thóc
gạo.
Vào cuối 1944, khi chiến tranh thế giới thứ 2 đi vào giai đoạn quyết liệt, Nhật
– Pháp tăng cường tích trữ lương thực để chuẩn bị cho chiến tranh, nên thóc gạo
lại càng hiếm.
Nơi đây, các trí thức, nghĩa sĩ… đã nấu cháo phát chẩn. Dù lượng cháo quá ít ỏi
nhưng đó là niềm hy vọng sống nhỏ nhoi của hàng vạn con người đang lay lắt từng
ngày.
Mỗi người được một bát nhỏ, toàn nước cháo loãng, có tý gọi là chất gạo. Nhưng
ai nhận được cháo phát chẩn mà ăn ngay tại chỗ thì còn được vào người, được an
toàn, chứ chỉ cần bê tô cháo quay ra ngoài, ra khỏi hàng là y như rằng bị cướp.
Thậm chí, lúc giằng co bát cháo rơi xuống, có người ngay tức khắc nằm ra để hứng,
không hứng được, họ cào cả lớp đất vừa ngấm tý nước gạo cho ngay vào mồm. Có
người rách lưỡi, rách họng vì nuốt vội cả mảnh bát vỡ.
Về sau, người ta gọi đùa trại tế bần đó là Nhà máy cháo, ký ức về một thời đau
thương của dân tộc.
| 27.11.23
0 nhận xét: