Vũ khí hạt
nhân chiến thuật là gì và liệu chúng có được sử dụng trong cuộc chiến ở
Ukraine? Cảnh báo hạt nhân của Nga là sự báo trước của một thảm họa hay là một
hình thức leo thang để giảm leo thang?
3 ngày sau
cuộc chiến ở Ukraine, Tổng thống Nga Vladimir Putin thông báo ông đã ra lệnh lực
lượng răn đe hạt nhân đặt trong tình trạng cảnh báo cao. Gần đây, người phát
ngôn điện Kremlin từ chối bác bỏ khả năng sử dụng vũ khí hạt nhân nếu sự tồn
tại của nước Nga bị đe dọa.
Giữa bối cảnh
cuộc chiến ở Ukraine vẫn tiếp diễn và bất kỳ tính toán sai lầm nào cũng có thể
khiến xung đột leo thang với hệ quả khó lường, một số chuyên gia cho rằng, nếu
vũ khí hạt nhân được sử dụng, đó có thể là những vũ khí hạt nhân chiến thuật,
hay các vũ khí hạt nhân phi chiến lược.
Vũ khí hạt
nhân chiến thuật là gì?
Vũ khí hạt nhân
chiến thuật là loại vũ khí có thiết kể nhỏ hơn và được sử dụng trong khoảng
cách ngắn. Nó thường được triển khai để tấn công các mục tiêu cụ thể như các cơ
sở quân sự hoặc các binh lính trên chiến trường thay vì sử dụng trên một quy mô
rộng lớn. Theo trang Scientific American, Nga được cho là đang sở hữu khoảng
2.000 vũ khí hạt nhân chiến thuật tại các cơ sở trên khắp đất nước. Điều đó tức
là các vũ khí này vẫn chưa sẵn sàng được triển khai.
Các vũ khí hạt
nhân chiến thuật khác với các vũ khí hạt nhân chiến lược mà các siêu cường đang
sở hữu. Cả Mỹ và Nga đều có thể tấn công lẫn nhau ở khoảng cách lớn khi sử dụng
những vũ khí chiến lược. Tính đến tháng 2/2022, ước tính Nga sở hữu 1.588 đầu đạn
hạt nhân chiến lược.
Tại sao các
vũ khí hạt nhân chiến thuật tồn tại?
Một câu trả lời
đơn giản là bởi các siêu cường hạt nhân hiểu rõ, nếu họ sử dụng các vũ khí chiến
lược mạnh hơn, điều ấy sẽ đồng nghĩa với sự hủy diệt thế giới. Bằng cách sử dụng
các vũ khí nhỏ hơn như vũ khí hạt nhân chiến thuật, dường như sẽ khả thi hơn
cho các quốc gia để sử dụng chúng mà không dẫn đến sự xóa sổ hành tinh. Tuy
nhiên, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ James Mattis nhận định năm 2018 rằng ông
không nghĩ có bất kỳ thứ gì như vũ khí hạt nhân chiến thuật. Bất kỳ vũ khí hạt
nhân nào, một khi được sử dụng, đều sẽ là nhân tố “thay đổi cuộc chơi”.
Sức mạnh của
các vũ khí hạt nhân chiến thuật
Trên thực tế,
không có một loại vũ khí chiến thuật điển hình nào bởi chúng khác nhau về khả
năng. Các vũ khí hiện đại có đương lượng nổ từ 1 – 10 kiloton (đơn vị đo đương
lượng nổ tương đương với 1.000 tấn thuốc nổ TNT). Lấy một ví dụ so sánh, bom hạt
nhân chiến lược được sử dụng ở Hiroshima trong Thế chiến II đã khiến khoảng
140.000 người thiệt mạng có đương lượng nổ là 15 kiloton. Quả bom được ném 3
ngày sau đó phá hủy thành phố Nagasaki có đương lượng nổ là 21 kiloton đã khiến
70.000 người thiệt mạng. Theo BBC, các vũ khí hạt nhân chiến lược lớn nhất của
Nga được cho là mạnh gấp 53 lần quả bom nguyên tử phá hủy thành phố Hiroshima,
tức là có đương lượng nổ khoảng 800 kiloton. Do đó, một vũ khí chiến thuật cũng
có thể gây nên thảm họa tồi tệ như ở Hiroshima, mặc dù trên quy mô nhỏ hơn.
Giáo sư Joseph
Mazur tại Cao đẳng Marlboro thậm chí cho rằng: “Ngày nay, vũ khí hạt nhân chiến
thuật nhỏ nhất cũng có thể phá hủy ở mức độ tồi tệ hơn nhiều những gì từng xảy
ra ở Hiroshima”.
Ông Lawrence
Korb, một học giả cấp cao tại Trung tâm vì sự phát triển của Mỹ, đồng thời là cựu
thư ký Bộ trưởng Quốc phòng dưới thời chính quyền cựu Tổng thống Reagan nhận định:
“Lý do mà những vũ khí này được gọi là chiến thuật bởi chúng có nhiều khả năng
được sử dụng trên chiến trường hơn”.
Leo thang để
giảm leo thang
Theo học thuyết
quân sự Nga, nước này “sẽ có quyền sử dụng vũ khí hạt nhân nhằm phản ứng trước
việc sử dụng vũ khí hạt nhân hoặc các vũ khí phá hủy hàng loạt khác chống lại
nước Nga hoặc các đồng minh của Nga, cũng như trước các hành vi gây hấn chống lại
Nga sử dụng các vũ khí theo quy ước mà khi đó sự tồn tại của nhà nước bị đe dọa”.
Hồi tháng
2/2022, Tổng thống Putin nhận định với báo giới rằng nếu Ukraine gia nhập NATO,
việc này sẽ đẩy nước Nga phải sử dụng vũ khí hạt nhân.
“Sẽ không có
bên chiến thắng nếu Ukraine cố gắng giành lại Crimea”, nhà lãnh đạo Nga cho
hay.
Ông Pavel
Luzin, một chuyên gia về Nga chia sẻ với AFP rằng trong trường hợp Nga sử dụng
vũ khí hạt nhân chiến thuật, nước này sẽ không tấn công vào các thành phố lớn
mà sẽ bắn ra biển hoặc một khu vực xa xôi không có người sinh sống ở Ukraine với
tính chất răn đe.
Mặc dù các nhà
hoạch định chính sách phương Tây cho rằng việc Nga không bác bỏ việc sử dụng vũ
khí hạt nhân trong cuộc xung đột hiện tại là hành vi bất cẩn nhưng cho tới nay,
các hành động của Nga dường như đều nhất quán với những gì mà nước này truyền tải
về vai trò của vũ khí hạt nhân trong một cuộc xung đột như cuộc chiến ở
Ukraine: Đó là ngăn cản nó leo thang thành một cuộc chiến lớn hơn.
Ngoài ra, tại
Nga, Tổng thống Putin không phải người duy nhất đưa ra quyết định liên quan đến
việc sử dụng vũ khí hạt nhân. Thay vào đó, có 3 “cặp hạt nhân” ở Nga: Một chiếc
là của Tổng thống Nga và hai chiếc vali còn lại thuộc quyền quản lý của Bộ trưởng
Quốc phòng và Tổng Tham mưu trưởng các lực lượng vũ trang Nga. Hầu hết các bài
báo đều đưa tin, để ra lệnh tấn công hạt nhân, cần ít nhất 2 trong số 3 vali hạt
nhân trên. Điều đó tức là, trái với Mỹ vốn Tổng thống là người duy nhất có quyền
tiếp cận và sử dụng vali hạt nhân, tại Nga, để sử dụng vũ khí hạt nhân, còn cần
2 chiếc cặp hạt nhân được quản lý bởi 2 người khác nhau và một trong 2 chiếc đó
phải là của Tổng thống. Tổng tham mưu trưởng các lực lượng vũ trang cũng cần nhận
lệnh trước khi điều động quân đội sử dụng vũ khí hạt nhân.
Nhà quan sát
Kristin Ven Bruusgaard nhận định trên War on the Rocks rằng, học thuyết răn đe
quân sự của Nga cũng như các chỉ dẫn và kế hoạch cho thấy dường như Tổng thống
Putin sẽ không sử dụng vũ khí hạt nhân trong tình hình hiện tại. Cuộc chiến ở
Ukraine có lẽ vẫn là một cuộc xung đột địa phương mà theo Nga thì đây là “cuộc
chiến theo đuổi những mục tiêu chính trị quân sự” và các hành động quân sự chỉ
diễn ra trong biên giới của các nước tham chiến, chủ yếu liên quan đến các
lợi ích (lãnh thổ, kinh tế, chính trị…) của những quốc gia này.
Những cảnh báo
hạt nhân của Nga cho tới nay dường như được đưa ra để thuyết phục phương Tây đứng
ngoài cuộc xung đột. Nói cách khác, những cảnh báo này có mục tiêu ngăn chặn cuộc
chiến địa phương leo thang thành cuộc chiến khu vực. Cảnh báo đó cũng nhằm tăng
cường mức độ sẵn sàng và khả năng của các lực lượng hạt nhân chiến lược Nga.
Hiện nay, Nga vẫn
tìm cách ngăn phương Tây can thiệp vào Ukraine bằng cách vạch rõ những lằn ranh
đỏ, liên quan đến việc thiết lập vùng cấm bay, vận chuyển vũ khí và chiến tranh
kinh tế. Các nước phương Tây dường như cũng “đọc” được thông điệp đó của Nga
khi nhiều lần tuyên bố sẽ không đưa quân tới Ukraine cũng như từ chối thiết lập
vùng cấm bay ở nước này. Cả Nga và phương Tây đều hiểu, nếu vượt qua ngưỡng chiến
tranh hạt nhân, điều đó sẽ gây ra tình huống nguy hiểm cho các bên và
đó là điều mà họ đều không hề mong muốn./.
0 nhận xét: